Chúng ta cứ hay nói đến chuyện cấm cái gì đó khi mình không kiểm soát được.

Chúng ta cổ súy cho tự do ngôn luận nhưng ai đó nói khác ý mình là không chịu, và đòi trừng phạt.

Tiktok đã bị cấm ở nhiều quốc gia, trong đó Mỹ có thể sẽ cấm.

Lý do cấm quan trọng nhất là vấn đề quyền riêng tư của người dùng và sự an ninh quốc gia. Chiến tranh thông tin là chuyện không thể đùa được thời buổi này. Nhưng cũng có rất nhiều lý do khác, liên quan tới kinh tế, sự toàn vẹn lãnh thổ, sự kiểm soát thông tin. Những thứ mà nếu chỉ đọc thông tin ta sẽ chỉ biết được phần nổi của tảng băng. Nếu lý do khơi khơi thế thì còn gì là China-US relationship. Chúng tôi phải phức tạp hơn thế chứ (thuyết âm mưu).

Nhưng mình nghĩ, TikTok giống như một công cụ, công cụ này rất đa năng, nó vừa giải trí, nó vừa giáo dục, nó vừa cung cấp thông tin nhảm nhí, vừa tạo ra nhiều thứ sai lệch, phỉ báng, độc hại, nhưng nhiều người đã trở thành chuyên gia trên đó, kiếm được vô số tiền trên đó. Tiền nhiều không kể xiết. Trong khi đó, với rất nhiều người khác lại tốn thời gian vô ích không kể xiết.

Và bạn có nhớ không, thời gian là thứ không trở lại bao giờ.

Con dao là một công cụ.

Loài người nhờ con dao mà biết bao nhiêu tiến bộ phát triển đã diễn ra. Con dao hữu ích là thế, nhưng nó cũng là thứ đã lấy đi sinh mệnh bao nhiêu người. Không lẽ vì nó lấy đi sinh mệnh người mà cấm dao trong cuộc sống luôn?

Cũng giống TikTok, và vô số thứ trên đời này, cái gì cũng luôn có nhiều mặt của nó. Không chỉ mặt trái, phải, mà còn trước sau, trên dưới, dọc ngang…Mọi thứ quyện lại với nhau. Cái khó là master công cụ, tức là sử dụng công cụ đó thành thạo, giúp nó có ích cho mình. TikTok cũng là một công cụ, loại công cụ đã trở nên phổ biến một cách siêu nhanh chóng, nên lẽ dĩ nhiên sẽ có sự bối rối nhất định trong quá trình sử dụng.

Có lẽ nào cấm TikTok thì bỗng dưng xã hội tốt đẹp hơn, chúng ta sử dụng những thời gian hữu ích hơn, chúng ta nói những lời tử tế với nhau hơn, chúng ta yêu nhau hơn?

E là không phải. Chúng ta sẽ lại tìm đến một cái gì gây nghiện khác. Sẽ có một con Tốc Tíc ra đời.

Con này khác TikTok ở chỗ nó học được từ tất cả các con, trong đó có TikTok, để trở thành chúa tể, với sức mạnh kinh hoàng, sức công phá khủng khiếp. Con người chúng ta là chúa thích những thứ vớ vẩn, nhiều chuyện, nhảm nhí, thích hít drama, chứ những thứ tốt đẹp bình thường lại chẳng gây chú ý. Thế nên những gì tốt đẹp lại không thể nổi lên.

Mình thì không dùng TikTok, mình chả biết trend gì với ai đang nổi. Vì mình không có thời gian, mình ưu tiên những thứ khác. Mình cũng không có nhu cầu giải trí trên TikTok. Nhưng mình biết rất nhiều người thích và yêu mến nền tảng này. Việc mỗi người nhìn thấy ở các khía cạnh của một sự vật, hiện tượng, và sử dụng nó theo cách của mình là điều rất tự nhiên, bình thường, và đáng khích lệ của cuộc sống. Hôm nay mình đọc được câu quote, đại khái là, một đàn cừu cùng đi về phía vực sâu thì sẽ chết cả thôi, ý là nếu nó đi tứ tung thì ít ra giống loài nó cũng có cơ tồn tại. Hãy đi tứ tung.

Trở lại với TikTok, không hiểu sao nền tảng mạng xã hội này chỉ khiến mình cảm thấy rằng loài người của chúng ta đang thực sự trở thành nô lệ của màn hình. Thật đáng sợ. Ngày xưa chúng ta là nô lệ và biết mình là nô lệ. Ngày nay chúng ta là nô lệ một cách tự nguyện và không hề biết mình là nô lệ, không có bất kỳ nhu cầu nào giãy giụa ra, mà chỉ xấn xổ thêm “hãy trói buộc tôi nữa đi.”

Những người thiết kế ra các mạng xã hội là những bậc thầy giỏi nhất về tâm lý hành vi con người. Tất cả mọi thứ được làm, hàng tỉ tỉ đô la được đầu tư, chỉ để 1 mục tiêu là trói chặt bạn vào nền tảng đó, càng lâu càng tốt. Sức chú ý của bạn chính là hàng hóa, và nó sẽ được thương mại hóa. Ở trên đó, ai cũng có thể làm gì cũng được, nói những điều họ tin (mà điều đó có thể không đúng), làm những gì họ nghĩ là hữu ích (mà thực ra là hại người). Bạn ít ra có một chút quyền để lựa chọn, đó là sống theo cách mình muốn, tiêu dùng theo cách mình muốn.

Có thể bạn đã biết rồi chứ nhỉ? Có thể nhiều người đã biết rồi. Nhưng chúng ta sẽ làm được gì?

Mình đã nhìn thấy vô số con người dán mắt vào xem những thứ vô tích sự, những thông tin vô bổ, và nghĩ rằng mình là người cập nhật, là người sành trend, là người sành điệu. Tin gì cũng biết, cái gì cũng hay. Và rồi ai cũng thành quan tòa, thành nhà bình luận xã hội, có ý kiến vì sợ rằng thiên hạ không biết mình tồn tại.

Nếu mình nhìn vào xu hướng, rằng ai cũng bận, xã hội nhanh lắm, rằng người ta giải trí bằng những đoạn video kèm nhạc chỉ vài chục giây, rồi màn hình tự động chuyển qua 1 chuyện khác, tưởng như vô tận, tưởng ta không thể dứt ra được, ta đắm chìm trong đó, thì quả thật mình không thể nghĩ gì khác ngoài ý nghĩa rằng chúng ta doomed thật rồi.

Bạn thử nhớ lại xem, lần gần đây nhất bạn thấy 1 đứa trẻ con mắt dán vào màn hình bé tí, xem những trò nhảm nhí vớ vẩn vô tích sự gây cười chốc lát, vì cha mẹ anh chị ông bà đang bận rộn với cuộc sống, không có thời gian cho em nhỏ đó là khi nào? Chắc cũng gần thôi phải không, và tần suất thì nếu bạn nhớ kỹ có khi thường xuyên một cách đáng sợ.

Chúng ta xây dựng não bộ, tư duy, sự tập trung, trí tuệ, ký ức, tình cảm, cảm xúc…thế nào bằng những hình ảnh phân tán, thiếu kết nối và vô nghĩa đó. Tôi chịu, không nghĩ ra được. Hay não bộ của chúng ta sẽ thay đổi theo cách mà tôi không biết? Trí tuệ của loài người sẽ thế nào? Hay tập thể nhân loại sẽ tốt hơn, nhưng rất nhiều cá nhân sẽ không thể khá hơn con người của chính họ trong quá khứ.

Có nên cấm mạng xã hội không? Làm sao mà cấm được. Chỉ có cách quản lý tốt hơn, bằng luật pháp đã được mỗi quốc gia quy định.

Trên mạng xã hội có những nội dung nhảm nhí độc hại, thì luật pháp quy định cho việc chế tài đã có. Hãy phạt nếu xác nhận có tội. Vì nếu cấm, thì những người có nội dung tốt lại bị vạ lây. Như thế là không công bằng, là lãng phí tài nguyên và cơ hội.

Vậy làm thế nào để sử dụng mạng xã hội, trong đó có TikTok hiệu quả?

Bạn ơi, không có cách nào hết, bạn phải trả giá bằng thời gian quý báu của mình, thứ mà bạn không thể lấy lại được, để hiểu rằng bạn đã lãng phí thế nào, và bạn phải tự mình xốc lại thời gian của cuộc đời mình, vì mỗi ngày chúng ta ai cũng đang đi đến chỗ mà ai cũng biết là đâu đấy. Thời gian không chờ đợi ai bao giờ. Thực tế là não chúng ta đã bị hacked, và chúng ta sẽ bị tác động vào suy nghĩ bởi những thuật toán, giống như cuộc đời ta bị những thế lực vô hình chi phối, thì giờ đây bị những thuật toán chi phối. Làm thế nào bây giờ?

• Trên các trang social media, bạn có thể chọn unfollow những người bạn nghĩ là không nhất thiết là rất quan trọng với mình. Bạn có bảy bảy bốn chín ngàn sáu trăm tám chín người là bạn mình, là người bạn follow, và mỗi ngày bạn kéo màn hình bất tận với hi vọng sẽ kiếm được cái gì hay, ngon, tốt, đẹp. Well, most of the time là bạn sẽ fail. Toàn những thứ mà có lẽ không ích gì cho sự phát triển hay cuộc đời của bạn. Toàn là lời than vãn, kêu ca, phàn nàn, phếch lòi, thế thì có ích gì. Bạn hãy follow những gì mà bạn đã sử dụng trực giác và trí tuệ của mình, khiến bạn tin rằng thực sự tốt đẹp và hữu ích, hay ít ra khiến cho bạn vui. Đây, cuộc đời thì những thứ ta gặp hoặc là tốt đẹp, hoặc là hữu ích, hoặc là vui, nếu không có ba giá trị đó, ta cần nó làm gì? Những gì không rơi vào ba giá trị đó đều là vớ vẩn, chỉ làm chật chội đời ta.
• Vậy bạn sẽ follow ai? Mình follow những cơ quan báo chí, tổ chức, đội nhóm, thông tin mà mình biết họ sẽ đem đến những kiến thức tốt, hữu ích, vui vẻ. Những nơi có lịch sử, có nguồn gốc, có xác minh.
• Đọc những gì dài. Học những gì cần sự tập trung.
• Dành thời gian hít thở và luyện tập thể thao.
• Đừng dán mắt vào màn hình. Hãy ngước nhìn trời xanh và mây trắng và ngắm chim bay.
• Sử dụng các connection trên mạng xã hội để kết nối thật ngoài đời, và ngược lại.

Mình đã thử như thế. Và cuộc sống của mình tốt hơn hẳn. Nói thế để bạn hiểu rằng mình cũng đã lãng phí biết bao nhiêu mới học ra bài học cuộc đời. Nhiều người ngắt kết nối hoàn toàn với mạng xã hội. Họ có thể mất nhiều thứ, có thể rất nhiều thứ vô giá trị và một vài thứ giá trị. Nhưng mình tin họ có một cuộc sống rất bình an và hạnh phúc. Một cuộc sống thực.

Bạn cũng có quyền chọn lựa đấy. Hãy chọn giá đúng.

Comments